Ankara Kentsel Dönüşüm

ANKARA KENTSEL DÖNÜŞÜM

İkinci Dünya Savaşı ve tarımda makineleşme süreci ile kırdan kente göçün arttığı 1950’li yıllar, Türkiye’de günümüz anakentlerinin büyüme sürecine girdiği yıllardır. 1923 yılında Türkiye’nin başkenti olması ile birlikte Ankara önemli bir odak haline gelmiştir. Nüfusun kontrolsüz büyümesi ve buna yönelik konut sunumunun yetersiz oluşu nedeniyle kent çeperinde gecekondu alanları gelişmeye başlamıştır. 1960’lı yıllara gelindiğinde gecekondular Ankara’daki konutların %64’ünüoluşturmuştur. 1966’da gecekondu alanlarında tasfiye, ıslah ve yeniden gecekondu yapımının önlenmesine ilişkin hükümler getirilen 775 sayılı Gecekondu Yasası “kentsel dönüşüm” kavramı yer almasa da gecekondu alanlarında dönüşüm sürecini başlatmıştır (Türkün, 2012). 1980 sonrası dönemde kent içi konut üretiminin ve kent dışı özellikle batı aksında gelişimin hızlanmış kentin kuzey, güney ve doğu çeperlerinde gecekondu gelişimi devam etmiştir. 1984 yılında çıkarılan 2981 sayılı İmar Affı Kanunu ile bu dönemde gecekondu alanlarında ıslah imar planı yapılması öngörülmüş ve yeni yasa ile gecekonduların alınıp satılması ve müteahhide verilmesinin de yolu açılmıştır (Uzun, 2005). 1990'lı yıllara gelindiğinde ıslah imar planlarının uygulanması, parçacı plan değişikliklerinin yaygınlaşması ve özellikle kentsel yaşam çevresi kalitesi tartışmaları yerel yönetimleri farklı dönüşüm projeleri arayışına sokmuştur. Artan kaçak yapı stoku, konut alanlarındaki yıpranma ve çıkartılan yasalar ile Ankara Büyükşehir Belediyesi ve ilçe belediyeleri tarafından kentin farklı bölgelerinde kentsel dönüşüm projesi uygulanmaya başlanmıştır. Bu dönemde ilk kentsel dönüşüm uygulamaları, Ankara’nın gecekondulardan oluşan önemli vadilerinde gerçekleşmiştir. Dikmen Vadisi Konut ve Çevre Geliştirme Projesi, Portakal Çiçeği Kentsel Gelişme Projesi ve Gecekondudan Çağdaş Konuta (GEÇAK) Dönüşüm Projesi, gecekondu alanlarını yüksek çevre ve yaşam kalitesine sahip konut alanlarına dönüştürmeyi hedefleyen ve kamu eliyle gerçekleştirilen önemli projelerdir (Şahin, 2006). Ankara’da gecekondu mahalleleri Çankaya, Altındağ, Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Sincan ve Yenimahalle ilçeleri olmak üzere toplam sekiz ilçede yoğunlaşmıştır. Gölbaşı, Keçiören ve Sincan ilçelerinde ıslah imar planları ile dönüşüm gerçekleştirilmiştir. Çankaya, Altındağ, Mamak, Etimesgut ve Yenimahalle ilçelerinde ise yürürlükteki ıslah imar planları üzerinden kentsel dönüşüm projeleri uygulanmaktadır (Eke ve Uğurlar, 2004).2000’li yıllara gelindiğinde kentsel dönüşüm alanlarının sayısı Ankara’da da hızla artmaya başlamıştır.2004 yılında Türkiye kentsel dönüşüm sürecinde projeye özgü ilk ve tek kanun olan 5104 sayılı Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Kanunu Ankara’nın kuzey girişi ve gelişim aksını kapsayan alanlarda fiziksel ve görsel kalitenin arttırılması, güzelleştirilmesi ve sağlıklı yaşam çevrelerinin oluşturularak, kentsel yaşam kalitesinin arttırılmasını amacıyla, yürürlüğe girmiştir.2005 tarihli5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 73. maddesi ile belediyelere kentsel dönüşüm alanı ilan etme konusunda getirdiği yetkilere bağlı olarak kentsel dönüşüm projeleri sayısının artışında önemli bir rol oynamıştır. Bu dönüşüm projelerinin kapsamında mekansal ve ekonomik boyutun varlığı sosyal boyutun eksikliği kendini göstermiştir.2006 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından ilan edilen kentsel dönüşüm projesi sayısı 24 iken bu sayı 2016 yılı itibari ile 45’e ulaşmıştır (Ankara Büyükşehir Belediyesi, 2016). 2000’li yıllardaki kentsel dönüşüm projelerindeki artışın bir diğer önemli nedeni de TOKİ Kanunun değiştirilmesi ile planlama konusunda genişleyen yetkileridir. 2005 yılında Arsa Ofisi kapatılarak, devletin elindeki arsalar üzerinde TOKİ yetki sahibi olmuştur. 2009 yılında yapılan yeni düzenlemeler ile TOKİ konut dışında da her türlü fonksiyona ilişkin imar planı yapma ve yaptırma yetkisi kazanmıştır. 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesine İlişkin Kanun ile de TOKİ dönüşüm alanı ilan etme yetkisi de kazanmıştır (Uşaklıgil, 2014). 

(Kentsel Dönüşüm Projelerinde Sosyal Sürdürülebilirlik Performansının Değerlendirilmesi: Yeni Mamak Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi adlı Makaleden alıntıdır.)